Wilno

Wilenczyk

Historia miasta:
Najstarsze wzmianki o Wilnie pochodzą z 1323 roku, za panowania Giedymina, który wzniósł zamek, rezydencję książęcą na Górze Zamkowej.
W 1387 Władysław II Jagiełło nadał Wilnu prawa magdeburskie po przyjęciu chrztu przez Litwinów, będącego konsekwencją unii z Polską (1385). Miasto zaczęło się rozwijać, powstały cechy rzemieślnicze. W latach 1503-1522 miasto było otoczone murami obronnymi z 9 bramami i 3 basztami, które zostały zburzone w latach 1799-1805 z wyjątkiem Bramy Miednickiej, zwanej też Ostrą. Od 1544 przebywał w Wilnie ze swoim dworem Zygmunt II August. W owym czasie miasto zaczęło się dynamicznie rozwijać. W 1578 król Stefan Batory założył akademię prowadzoną przez jezuitów (Uniwersytet Wileński), dzięki której miasto stało się ważnym ośrodkiem myśli naukowej, religijnej i politycznej w regionie. W ciągu burzliwych dziejów poważne zniszczenia przyniosła okupacja moskiewska trwająca przez sześć lat do roku 1660. Wskutek grabieży, pożarów i rzezi mieszkańców Wilno podupadło. Kolejne zniszczenia przyniosła wojna północna na początku XVIII wieku. Po trzecim rozbiorze Polski (1795) miasto wcielono do Rosji - stało się stolicą guberni. Podczas pobytu wojsk napoleońskich w 1812 doznało kolejnych zniszczeń.
W XIX wieku główną rolę w życiu miasta odgrywał uniwersytet, zreorganizowany w 1803, z polskim językiem wykładowym/rozwijały się patriotyczne, samokształceniowe organizacje młodzieżowe (filomaci, filareci, promieniści). W 1832, wskutek represji po powstaniu listopadowym (1830-1831), władze carskie zamknęły uniwersytet. Do 1842 przetrwał Wydział Lekarski, przekształcony w Akademię Medyko-Chirurgiczną, i Wydział Teologiczny, przekształcony w Akademię Duchowną;
W czasie powstania styczniowego (1863-1864) trwały w mieście zaciekłe walki, spacyfikowane przez generał-gubernatora M.N. Murawjowa. W latach 1915-1918 Wilno było okupowane przez Niemcy. W lutym 1919 zostało stolicą proklamowanej Radzieckiej Socjalistycznej Republiki Litwy i Białorusi, 19 kwietnia 1919 zajęte przez wojsko polskie pod dowództwem E. Rydza-Śmigłego. 22 kwietnia marszałek Piłsudski wydał odezwę „do mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego”, w którym zapowiadał utworzenie federacji. Rząd litewski odrzucił tę ofertę. Rada Najwyższa konferencji pokojowej zatwierdziła status quo na Litwie, przyjmując projekt rozgraniczenia Polski i Litwy na zasadzie etnicznej (tzw. Linia Focha). Zgodnie z nim Wilno pozostawało po stronie polskiej.
Podczas wojny polsko-bolszewickiej (1919-1921), nastawieni antypolsko Litwini podpisali z Rosją układ pokojowy. 14 lipca 1920 miasto zostało zdobyte przez Armię Czerwoną i przekazane Litwie, w zamian za prawo przemarszu przez jej terytorium. Po zwycięskich bitwach wpierających bolszewików, jesienią 1920r. Wojska polskie ponownie wkroczyły na teren będący przedmiotem sporu z Litwą. Jednak Wilno, w którym większość mieszkańców stanowili Polacy, bolszewicy przekazali wcześniej Litwie. Nie mogąc działać otwarcie ze względu na mocarstwa zachodnie, Piłsudski zdecydował się na polityczno-militarny podstęp. Zlecił gen. Lucjanowi Żeligowskiemu, dowódcy Dywizji Piechoty Litewsko-Białoruskiej ( w której skład wchodzili przeważnie Polacy z kresów), upozorowanie „buntu”. 9 października 1920 oddziały te wkroczyły do Wilna, poczym proklamowano powstanie Litwy Środkowej. 20 lutego 1922 Sejm Wileński przyjął uchwałę o przyłączeniu Litwy Środkowej do Polski, co w 1923 uznała Rada Ambasadorów. Litwa nie pogodziła się z utratą miasta co miało znaczący wpływ na stosunki Polsko-Litewskie w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Po IV rozbiorze Polski (1939) zdobyte przez Armię Czerwoną zostało przekazane Litwie

Przekroczenie granicy polskiej przez wojsko litewskie (27 X 1939 r.)Symboliczne przepiłowanie szlabanu
. W czerwcu 1940 ponownie zajęte przez Rosjan, stało się stolicą Litewskiej SRR. Prześladowania i deportacje w głąb ZSRR objęły ok. 35 tysięcy mieszkańców Wilna i okolic, głównie Polaków. W czerwcu 1941 zajęte przez Niemców, masowych egzekucjach w pobliskich Ponarach zginęło ok. 100 tyś. Mieszkańców (głównie Żydów). W lipcu 1944 wyzwolone przez wojska radzieckie przy współudziale AK (oddziały AK zostały rozbrojone przez Armię Czerwoną, znaczna część żołnierzy została uwięziona i wywieziona w głąb ZSRR). W latach 1944-1991 miasto ponownie zostało stolicą Litewskiej SRR. Od 1991roku Wilno jest stolicą suwerennej Litwy.

[link widoczny dla zalogowanych]

Wilno